Herkese merhaba! Bu yazıda beni en çok geren şeylerden biri, rüyalarıma giren, gece uykuya dalmak üzereyken aklıma güzel bir cümle geldiğinde unutmamak için kalkıp telefonun notlar bölümüne yazmamı gerektirecek önemli bir konu üzerinde duracağım: Yüksek lisans başvurularında istenen Motivasyon mektubu yani “Statement of Purpose” yani SOP nasıl bir şey? Ben kesinlikle kendi SOP ‘umun mükemmel olduğun düşünmüyorum, ama iyi yerlere kabul alan insanların yazdığı o kadar çok SOP örneği gördüm ki artık neler içermeli, nasıl bir yapısı olmalı, hangi paragraf ne anlatmalı hepsini öğrendim diyebilirim.
Bu SOP yazısı CV’niz dışında kendinizi anlatabileceğiniz tek yer. Genel olarak anlatmanız gereken şey “Siz kimsiniz, başvurduğunuz bölümü neden seçtiniz sizi çeken şey ne, bu alanda ne gibi işler yaptınız ve neden “graduate school” ya da başvurduğunuz okulun sizin için ideal yer olduğunu düşünüyorsunuz?” gibi soruların cevapları. Şimdi paragraf paragraf giderek konuya giriyorum.
İlk izlenim
İlk paragrafınız bir “hook” paragrafı, yani okuyan kişiye karşı ilk izleniminiz burada ve okuyucuyu metne çekmelisiniz. Siz kimsiniz, neden başvurduğunuz alanı seçtiniz, bu alanda aklınızda ne gibi bir soru var. Mesala size okuduğum SOP ‘lerden örnek vereyim.
– Çevre ile ilgili bir alana başvuran bir arkadaşım “seyahat ettiği güzel yerlerde tatil yaparken dikkatini çeken en büyük şeyin çevre kirliliği” olduğundan bahsetmiş. Böylece hem bir sorun tanımlamış, hem de bol bol seyahat ettiğinden, seyahatlerinde yaptığı şeylerden cümle aralarında bahsetmiş, yani sosyal açıdan dolu bir insan olduğu izlenimini de vermiş. Daha sonra bu sorunun kendisi gibi bir “scientist” tarafından çözülebileceğini söyleyip konuyla ilgili bir alıntı ile paragrafı bitirmiş.
– Evrim alanına başvuran bir diğer arkadaşımın ilk paragrafı da şu şekilde: Küçükken ne kadar meraklı olduğundan, ailesinin bu konuda onu desteklediğinden, Darvin’in Türlerin Kökeni’ni okumaya başlayıp başvurduğu okuldan bir profesörün makalelerini okuyarak alanla ilgilenmeye devam ettiğinden bahsetmiş. Bu hem alanla çok ilgili olduğunu, hem de o okuldaki araştırmaları yakından takip ettiğini yani rastgele oraya başvurmadığını gösteriyor.
– Kimyacı arkadaşım istediği konu ile ilgili bir alıntı ile başlamış, sonra çalıştığı konunun öneminden bahsetmiş ve bu alanda çalışan bir hocasının onu nasıl etkilediğini anlatmış.
– Benimki de küçüklüğümle ilgili kısa bir anıyla başlayıp yine doktor babamın ve fizik öğretmeni annemin beni hep bilimin içinde tutması ve bu ilgimin nasıl moleküler biyoloji üzerine kaymasıyla ilgili.
Burada önemli olan çok fazla çocukluktan bahsetmemeniz, tamam yine bahsedebilirsiniz ama tamamen çocukluk odaklı yazılmamalıymış. Asıl olay meslek seçip okula girme aşaması ve sonrasında sizi etkileyen şey ne.
Aldığınız eğitim
İkinci paragraf üniversite eğitiminiz hakkında olabilir. Okulda aldığınız ve başvurduğunuz alanla ilgili olan derslerden ve bunların sizi nasıl etkilediğinden bahsedebilirsiniz. Arkadaşlarım aynı zamanda okullarının Türkiye’de iyi bir okul olduğundan bahsetmiş, üniversite sınavında %0,1’lik dilimdeki öğrencilerin geldiğini anlatmışlar. Ben anlatmadım, gerek var mı bilmiyorum ama yeriniz varsa yazılabilir.
– Evrimci arkadaşım aldığı evrim, genetik, GDO hakkındaki ders, biyoinformatik derslerinden bahsetmiş.
– Çevreci arkadaşım exchange’e gittiği okuldaki aldığı çevre ile ilgili master dersinden, oradayken katıldığı workshoplardan ve dinlediği konuyla alakalı konferanslardan bahsetmiş. Böylece bu alanda kendini geliştirip faydalı olabileceğini fark ettiğini anlatmış.
– Ben aldığım fizyoloji, neuroscience, psikoloji gibi derslerden bahsettim.
Katıldığınız araştırmalar
Üçüncü paragrafta daha önceki tecrübelerinizden bahsedebilirsiniz. Bu alanla ilgili hangi projeleri kimin gözetiminde yaptınız, hangi konferanslara katıldınız, hangi araştırma yöntemlerini kullandınız, bunlar size nasıl katkılar sağladı ve neler öğrendiniz; bunlar ana noktalar. Çalışmanızın başlığını, kiminle beraber çalıştığınızı, sorumluluklarınızı ve sonucunuzu net bir şekilde yazın. Unutmayın, bu yazıları alandan hocalar okuyor, yani terminolojiye hakimler. Bunu 2-3 paragrafa bölebilirsiniz eğer çok veya farklı alanlarda çalışmanız varsa.
Bu arada eğer bu çalışmalarınızı bir konferansta sunduysanız, ya da projenizle ilgili bir makale basacaksanız bunlardan bahsetmek için burası tam yeri, araştırmalarınızın yanına “çalışmamız bu bu isimle yayınlanacak” diye yapıştırın. Ya da aldığınız bir ödül varsa “bu çalışmam şu alanda bu ödüle layık görüldü” cümlesi bayağı havalı ve çalışmanızın değerli ve kayda değer olduğunu gösteriyor, buraya ekleyin.
– Çevreci arkadaşım katıldığı araştırma gruplarından, oradaki ortamın onu neden etkilediğinden ve doktora yapmasında nasıl etkili olduğunu anlatmış.
– Kimyacı arkadaşım projelerinden ve bu alanda yaptığı şirket stajlarından bahsetmiş.
– Evrimci arkadaşım projelerini anlatmış.
– Ben de projelerimi anlatıp çalıştığım lablardaki uluslararası ortam ve bu kadar bilgili insanın içinde olmanın bende “olmak istediğim yer burası” hissi uyandırdığını yazdım.
Son vuruş
Son paragrafta ise neden araştırma yapmak istediğiniz tek şey, neden uygun bir adaysınız, deneyimleriniz size ne kattı da bunu yapmak istediğinize karar verdiniz, yüksek lisans için başvurduğunuz bu okul size neden uygun ve bu okula ne katkı sağlayacaksınız onu anlatmalısınız. Yani kısaca “sizi neden seçelim” kısmının bir özeti oluyor.
Burada, gittiğiniz yerde çalışmak istediğiniz hocalar, sizi çeken imkanlar varsa onlardan bahsetmeniz çok önemli. Hem oraya uyacağınızı gösterir, hem de ödevinizi yapıp okulu araştırıp SOP ‘unuzu ona göre hazırladığınızı gösterir. Burası kendinizi bu okula satmanız için son şansınız.
– Çevreci arkadaşım öğretmeyi çok sevdiğinden bahsedip örnekler vermiş, böylece iyi bir eğitimci olacağını da göstermiş. Başvurduğu okulun iyi imkanları ile hayallerini gerçeğe dönüştürmek için şans elde ettiğinden bahsetmiş.
– Evrimci arkadaşım araştırmaya ne kadar uygun olduğundan, seçtiği okulun onun istediği alanda eğitim alması için doğru okul olduğundan bahsetmiş.
– Kimyacı arkadaşım hem sosyal hem akademik olarak o okula ne kadar uygun olduğunu anlatmış. Başkanı oldu dernekler, bildiği diller, “bayan scientist” vurgusu, aldığı ödüller, yüksek GPA’sinden bahsetmiş. Bu da her şeyi dengeleyebildiğini ve dolu biri olduğunu gösteriyor, aynı çevreci arkadaşım gibi.
– Ben de bilinmeyeni bulmanın beni ne kadar heyecanlandırdığından ve yapmak istediğim şeyin bu olduğundan emin olduğumdan bahsettim. Ayrıca Onur Listesi’nde mezun olacağımı yazdım.
Ekstralar
Şimdi birkaç ekstradan bahsedeceğim.
* Çevreci arkadaşım son paragrafa başvurduğu okulun spor takımının ruhuna ne kadar uygun olduğundan bahsetmiş. Aynı zamanda başka bir paragrafta okulun spor takımında olduğunu yazmış ve sabah erken kalkıp önce antrenmana, sonra işe gitmenin ne kadar “challange” bir şey olduğunu yazıp zorluklara göğüs gerdiğini anlatmış. Başka bir paragrafta katıldığı bir beyin fırtınası yarışmasında birinci olduğunu söyleyip takım ruhu ve analitik düşünceye sahip olduğunu kanıtlamış.
* Kimyacı arkadaşım sondan bir önceki paragrafta kendisine başvurduğu okulu öneren bir hocasından bahsetmiş. Böylece o okul ve araştırma hakkında bilgili olduğunu göstermiş.
* Ben ilk taslağımda Aziz Sancar ve “Türk bilim insanı” vurgusu yapmıştım ama bana dediler ki “Cemre biz Orta Doğu sayılıyoruz yabancılar tarafından, bu kadar Türk-Türkiye vurgusu yapma”. Mantıklı geldi, çıkardım.
* İlk veya son paragrafa yazmak için alıntılar mantıklı ve etkileyici olabilir. Bkz: YGS Türkçe “Düşünceyi geliştirme yolları”
* Katıldığım bir workshopta şundan bahsetmişlerdi: Sosyal aktiviteler, başvurduğunuz okul gibi international olduğunuzu gösteren aktiviteler, bildiğiniz yabancı diller gibi şeyler master/doktora başvuruları için SOP’de olmamalıymış. Bunlar CV’de detaylı anlatılabilirmiş, önemli olan araştırmaya katkınız ne oldu imiş.
* Yine aynı workshopta şunu söylemişlerdi: “Ben SOP okuyan biri olarak ilk paragraf ile yazıya çekilmeliyim ve son paragraf da asıl vuruşu yapıp beni etkilemeli. Çünkü aralarda kopabilirim ve son paragraf beni tekrar ikna etmeli”.
* Yazınızı olabildiğinde fazla kişiye okutup yorum alın. Hocalarınız, geçen senelerde başvuran insanlar, bu işle alakalı olabilecek kim gelirse aklınıza. Ve fırsatınız olursa mutlaka ana dili İngilizce olan birine okutun ki hata varsa bulabilsin.
* Gramer hatalarını kontrol etmek için bilgisayarınıza Grammarly programını kurun. Word’de çalışan bu program metindeki noktalama ve gramer hatalarını buluyor. Yazdığınız metin hatasız olsun.
* Sakın her okula aynı yazıyı yollamayın, yazınız okula özel olsun. Ben genelde son paragraftaki okul ismi, istediğim hocalar, beni çeken şeyler gibi kısımları değiştirdim.
* Her okulun istediği SOP şekli farklı. 500 kelime diyorlarsa 501 yazmayın. Bir sayfa kuralı varsa bir sayfayı bir cümle bile olsa geçmeyin. “Daha bu kurala uymamış” demelerini ve metninizi elemelerini istemeyiz.
Özet geçmek gerekirse, – araştırmaya ne gibi katkılarınız oldu – başvurduğunuz yere ne kadar uygunsunuz ve katkı sağlayabilirsiniz – challenge’a uygun musunuz – araştırma yapmak gerçek tutkunuz mu, gibi şeyleri anlatmanız gerekiyor. Bunların kesinlikle yazılması gereken daha %100 doğru şeyler olduğunu iddia etmiyorum, ama genel olarak ben neler yazıyorum ve arkadaşlarım neler yazdı onları anlatmak istedim.
Benim katıldığım workshop’la ilgili bilgi ve orada anlatılanları buradan bulabilirsiniz.
Yine University of California Berkeley’in SOP yazım rehberine buradan ulaşabilirsiniz.
En son da Stanford’da Sinirbilim doktorası yapan arkadaşı Fatih’in websitesindeki doktora başvurusu ile ilgili yazıyı paylaşıyorum. Buradan okuyabilirsiniz.
En güzel SOP’ler sizinle olsun <3
Yüksek lisans serimin diğer yazıları:
Yüksek Lisans Hazırlığı 2 – Nasıl Başvuracağım?
Yüksek Lisans Hazırlığı 1 – Nereden Başlayacağım?