Amerika’da beyaz bir polis memurunun “siyahi” George Floyd’un hunharca, “yapmayın” yalvarışları eşliğinde öldürülmesinden sonra, sadece Amerika’da değil bütün dünyada ırkçılık karşıtlığı gösteriler ve dayanışmalar artışa geçti. Ben de bu yazıda bilimdeki ırkçılık konusunda farklı kaynaklardan edindiğim bilgileri derleyip Türkçeleştirmek istedim.
Covid, bilimin ve bilim insanlarının önemini bize “kanıtlamış” olsa da, çoğu bilim insanı insanlık konusunda maalesef sınıfta kaldı. Beyazların ve erkeklerin bilim dünyasındaki üstünlüğü bu sorunun kulak ardı edilmesine sebep oluyor. Maalesef, bu yeni bir olay değil. HeLa hücrelerini biyolojiyle uzaktan yakından alakası olan herkes duymuştur. Bu hücreler, siyahı bir genç kadın olan Henrietta Lacks’ten onayı olmadan alınmış ve bilimsel çalışmalarda kullanılmış hücreler.
Henrietta, 1951’de John Hopkins Hastanesi’ne gidiyor ve rahmindeki bir sıkıntıdan bahsediyor. Doktor Ronald Fisher, Henrietta’ya sormadan biyopsi alıyor ve bu hücrelerin rahim kanseri hücreleri olduğu ortaya çıkıyor. Doktor bu hücreleri onaysız aldığı gibi, daha sonra bu hücreler ile gerçekleştirilecek bilimsel gelişmelerin Henrietta’ya ne manevi, ne maddi bir katkısı oluyor. Katkılar derken gerçekten büyük katkılar, mesala tüp bebek yöntemi, ilk insan hücresi klonlaması, ya da çocuk felci aşısı gibi.
Bu durum ortaya çıkıyor ama elbet artık çok geç olmuş. Henrietta’nın çocuklarından biri bir gazeteciye bunları anlatıyor ve gazeteci bunları kitaplaştırıyor. Kitaba ve gazetecinin websitesine buradan ulaşabilirsiniz: http://rebeccaskloot.com/the-immortal-life/
2016’da bilim alanında lisans eğitimi alanların yalnızca %9’u Afro-Amerikanmış. Aynı yıl, bilim ve mühendislik alanında doktorasını bitirenlerin yalnızca %5’i azınlık kadınlarıymış. 2020’de durum çok da değişmemiş. Amerika’daki bilim insanı ve mühendislerin %70’’i beyaz ırktanmış.
Her ne kadar üniversiteler çeşitliliği artırmaya çalışsa da, bence yine yeterli olmuyor. Brown Üniversitesi 2016’da çeşitliliği artırıp 2 katına çıkaracağını söylüyor. İyi hoş, ama 2016’ya kadar neredeydiniz ve neden 2 kat, neden belli bir sayı var? 2015’te 204 lisansüstü azınlık öğrenci varken bugün 254 tane var, yani %24’lük bir artış var. Eğitimlerinin ilk yıllarındaki doktora öğrencisi sayısı ise %65 artmış.
10 Haziran 2020’de “Siyahi” bilim insanlarına destek olmak için ve akademik bir tepki vermek için bir “stop” günü yapıldı. Dersler iptal edildi, lab araştırmaları durdu, makale okunmadı, toplantılar yapılmadı; aklınıza ne gelirse. “Siyahi”lerin elde edemediği fırsatları bir günlük bütün dünya da reddetti ve sistem bir günlüğüne de olsa bozuldu.
Deena ElGenaidi Mısırlı bir edebiyat öğrencisi ve doktora yapmak istiyor. O dönem de Arap Baharı olayları patlak vermiş. Lisanstaki hocası, Mısırlı olduğunu kabul komitesini etkilemek için mutlaka niyet mektubunda bunu belirtmesi gerektiğini söyleyince önce şaka yaptığını sanmış. Ama kendisi sadece araştırmalarından bahsetmiş ve bir programa kabul alamamış.
Yıllar sonra anlamış ki beyaz Amerikalılar, normalde azınlıkların “yasaklı” olduğu şeylerde (doktora eğitimi gibi) kendilerini ve ırklarını, geçmişlerini adeta pazarlanacak bir şeymiş gibi sunmalarını istiyormuş. Tıpkı komitenin bunu niyet mektubunda okumak istemesi gibi. Onlara kökeni yüzünden sıkıntı çektiği bir hikaye sunmak zorundaydı. Kendisi siyahi değil, ama yine de kökeni yüzünden ayrımcılığa uğruyor.
Neden araştırmasının kalitesi onun doktoraya kabul almasını sağlamadı ki? Önemli olan araştırma değil mi? Daha sonraki yıllarda maalesef bunu yapmak zorunda kalıp güzel bir programa kabul almayı başarmış Deena. İş arama döneminde ise yine aynı şekilde, kendini acındırmak zorunda kalmış.
Jennifer Adaeze Okwerekwu “siyahi” bir tıp öğrencisi ve verdiği bir röportajda arkadaşlarından birinin, “kötü beslenip de kalp krizi geçirmesine sebep olan bir hasta”ya bakmak istemediklerini söylemiş. Jennifer ise Afro-Amerikalı insanların temiz hava, taze ve sağlıklı yiyecek gibi şeylere ulaşması daha zor olduğu için onlarda kalp hastalıklarının daha sık geliştiğini söylüyor. Bundan sonra tek istediğinin, hastaların güvenebileceği bir doktor olmak istediğini anlatıyor.
Bu sorunun çözmek için ne yapılabilir? Daha fazla “siyahi”, Latin ya da azınlık insan üniversitelere kabul edilmeli, işe alınmalı, eğitilmeli. Irkçılık karşıtı eğitimler verilebilir. Çalışan azınlıklara daha fazla görev verilmeli. Bu insanların güvenliği daha fazla sağlanmalı.
Bilim adamları Covid’e bir çözüm bulabilecek kadar iyilerse, inanıyorum ki Siyahi bilim insanlarını da alanlarında lider yapabilirler.
KAYNAKLAR